بارگاه امید ایرانیان از دیروز تا امروز
تاریخ انتشار: ۲۱ خرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۲۰۱۷۰۹
روزنامه ایران: پیشینه بارگاه رضوی و شهر مشهد را در نگاه کلی تاریخی، بر اساس تحولاتی که بقعه امام رضا(ع) و ساکنان مجاورِ آن داشته‌اند، در چهار دوره کلی، از نظر اجتماعی، فرهنگی و سیاسی می‌توان مطالعه و بررسی کرد.
الف: مرحله پیدایش و شکل‌گیری تدریجی شهر مشهد تا دوران صفویه با محوریت: «از جغرافیای محبت تا جغرافیای تشیع»
ب: از دوران صفویه تا پایان دوره استعمار و غربگرایی با محوریت «به سوی پایتخت معنوی و کانون تشیع ایرانی»
د: دوران پس از انقلاب اسلامی، کانونی برای گسترش جغرافیای تشیع و محبت اهل بیت به سوی شرق
ه: نگاهی آینده پژوهانه به رسالت فراروی مشهد و شیعه ایرانی و خراسانی.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مرحله پیدایش و شکل‌گیری شهر مشهد؛ از کانون محبت تا کانون تشیع
پس از دفن پیکر مطهر امام رضا(ع) در توس، عباسیان بر مزار ایشان و قبر هارون بقعه‌ای ساختند که باعث شد مزار امام، تدریجاً در کانون توجه مسلمانان منطقه قرار گیرد. با توجه به نزدیکی مزار ایشان به نیشابور، که یکی از مراکز بزرگ علمی اهل سنت بود، زیارت آن، مورد عنایت ویژه علما و مردم این شهر قرار گرفت. جوینی، از حاکم نیشابور نقل می‌کند که: ابوبکر ابن خزیمه (متوفی 311 ه. ق.) و ابوعلی ثقفی شافعی (متوفی 322)، به همراه دیگر استادان شهر نیشابور، همگی با هم به زیارت مزار علی ابن موسی الرضا(ع) می‌رفتند.
پس از شهادت امام رضا(ع) و بویژه پس از بازگشت دانشمند شیعه، فضل ابن شاذان نیشابوری به نیشابور، تشیع در آن شهر و مناطق مجاورش و نیز در توس، رو به رشد و گسترش گذاشته بود. از سوی دیگر، در قرن سوم نیز، بتدریج، با اقامت گسترده خاندان‌هایی از سادات در سبزوار، این شهر مهم نیز به دومین شهر شیعی ایران تبدیل شد.
این وضع باعث شد که در همان یکی، دو قرن اول پس از دفن امام رضا(ع)، مزار ایشان در کانون توجه جامعه شیعی و سنی خراسان قرار گیرد و عاملی برای تقریب و هم‌گرایی و هم‌زیستی در بین آنها شود؛ به گونه‌ای که برخی پادشاهان سامانی، که اولین سلسله مقتدر ایرانی است، نسبت به امام یا بازسازی مزار ایشان، عنایت ویژه‌ای نشان دهند.
در همین زمان، شهر توس هم که نزدیک مزار امام رضا بود، تدریجاً رنگ و بویی کاملاً شیعی یافت. شاهد این مدعا، فراوانی لقب «توسی» در میان واپسین یاران امامان معصوم و در دوران غیبت صغری است. آغاز دوران غیبت کبری نیز، مصادف با درخشش شخصیتی چون شیخ توسی در جهان اسلام بود.
از نکات مربوط به وضع مزار امام رضا(ع) در قرن‌های آغازین پیدایش آن، اولین هجوم و تخریب آن مزار به دست سبکتگین غزنوی (پدر سلطان محمود غزنوی) است. اما کمی پس از اینکه سلطان محمود غزنوی، حکومت غزنویان را به اوج اقتدار خود رساند و مشهد را تصرف کرد، تلاش کرد در مقام جبران ویرانگری‌های پدرش و در تکمیل کار دیلمیان، بزرگترین برنامه عمرانی، تا آن زمان را، در مورد مزار امام رضا(ع) انجام دهد. حتی می‌گویند: او بود که وقتی به توسعه و سازماندهی خانه‌ها و بناهای مردم ساکن در اطراف مزار امام پرداخت، نام این شهر را مشهد گذاشت. با رشد روحیه عرفان و تصوف ناشی از حملات مغول‌ها از یک طرف و کارکرد بارگاه امام رضا(ع) در آرامش‌بخشی معنوی در آن سال‌های سخت، از طرف دیگر، بتدریج نام و جایگاه شهر مشهد مقدس بیشتر مورد توجه مردم قرار گرفت و این شهر تدریجاً، تبدیل به شهری مهم در خراسان غربی شد؛ بویژه که در اواخر دوران حاکمیت مغول‌ها، برخی پادشاهان مغول، مانند سلطان محمد خدابنده نیز شیعه شدند.
از دوران صفویه تا پایان دوران استعمار و غربگرایی؛ به سوی پایتخت معنوی و کانون تشیع ایرانی:
صفویه در سال‌های آغازین پیدایش، با دو دشمن بزرگ در شرق و غرب خود مواجه بودند. در غرب، خلافت مقتدر عثمانی بود و در شرق، حکومت دردسرساز ازبکان متعصب. رسمیت یافتن تشیع در ایران، باعث حساسیت و واکنش این دو دولت در آغازین سال‌های پیدایش صفوی‌ها شد. واکنش‌هایی که خود را در شکل جنگ چالدران تا حملات چندباره ازبک‌ها به مشهد و غارت آنجا، به‌عنوان پایگاه مهم تشیع در خراسان، نشان داد. حملات به مشهد بسیار گسترده بود، به گونه‌ای که در قرن اول تأسیس صفویه، مشهد چندین مرتبه مورد هجوم قرار گرفت که شدید‌ترین آنها در حوالی سال‌های 916 – 915 ه. ق بود. پس از آن نیز، در اواخر قرن دهم (990 ه. ق)، دوباره به مشهد حمله شد و جمع بسیاری از علمای شیعه ساکن این شهر به شهادت رسیدند.
سرانجام وقتی مرزهای شرقی ایران (در دوره شاه عباس)، به ثبات رسید، اوج رشد و شکوفایی مشهد آغاز شد. در این رشد و شکوفایی، رسمیت یافتن تشیع در ایران، با توجه به تسلط خلافت عثمانی بر مکه و مدینه و عتبات عراق، بی‌تأثیر نبود. حکومت صفوی در جست و جوی تعریف پایگاهی معنوی برای هویت‌بخشی به نظام جدید خود بود. برای ایفای این نقش، اگر چه شهر قم هم وجود داشت، ولی از نظر معنوی، هم‌شأن شهرهای مذکور نبود و تنها این مشهد بود که با توجه به وجود مزار امام رضا(ع)، در کنار وجود منابع روایی غنی در فرهنگ حدیثی شیعه، می‌توانست به‌عنوان کانون و پایتخت معنویت ایران تعریف شود.
بدین گونه بود که در تحول تاریخی - فرهنگی مهمی که در جغرافیای ایران و در جغرافیای تاریخی تشیع صورت گرفت، مشهد مقدس تبدیل به کلانشهری در شرق اسلامی گردید تا در آغازین‌مرحله، شعاع معنویت و قدسیت بر ایران پرتو بیفکند.
در سال‌های پس از صفویه، تحولات پر فراز و نشیب حکومت افغان‌ها و افشاریان، اگر چه باعث هرج و مرج‌های سیاسی و اجتماعی در ایران شد، ولی هیچ کدام به جایگاه مشهد لطمه‌ای وارد نکرد.
در دوره سلطنت قاجاریان، پس از تثبیت دوباره اوضاع سیاسی، شهر مشهد و خراسان، دوباره از مناطق مهم ایران شدند و حوزه‌علمیه مشهد نیز کاملاً تبدیل به یکی از حوزه‌های علمیه مهم در جامعه شیعه شد.
یکی از رویدادهای مهم در این دوران، دست‌اندازی استعمارگران بر بسیاری از مناطق و استان‌های مرزی ایران دوره قاجار است. در این تحولات، خراسان بزرگ از دو سو با دست‌اندازی استعمارگران روس و انگلیس مواجه شد. تجاوزهای پیاپی آنها و ضعف دولت مرکزی، باعث جدایی مناطق بسیاری از شرق و شمال شرق ایران شد. نتیجه این تحولات، نزدیکی مرزهای سیاسی - استعماری جدید در شرق ایران به شهر مشهد بود. این اتفاق، تأکیدی دوباره است بر اینکه اگر جایگاه معنوی - فرهنگی- اجتماعی مشهد در شرق ایران نبود،مانعی معنوی در برابر استعمارگران وجود نداشت و نابودی هویت تشیع در خراسان جدی بود.
از همین رواست که با آغاز دوران استعمار، مشهد و حوزه علمیه آن و بافت اجتماعی آن شهر، جایگاه ویژه‌ای در ایستادگی و مقاومت در برابر استعمار داشته است.
آنچه خواندید بخش تلخیص شده ای از یک پژوهش تاریخی درازدامن است که نویسنده به تاریخچه مشهد مقدس و تحولاتی که مرقد مطهر حضرت رضا(ع) داشته پرداخته است.
انتهای پیام/
منبع: ایران آنلاین
کلیدواژه: مزار امام رضا مزار ایشان امام رضا ع شهر مشهد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۲۰۱۷۰۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فال حافظ امروز یک‌شنبه ۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ با معنی و تفسیر
دمی همدم و همراه شدن با حضرت حافظ پیشینه‌ای چند قرنی در میان ایرانیان و فرهنگ ایرانی دارد. بدون شک همه ایرانیان از خردسالی با حافظ و فال این شاعر و عارف نامی آشنایی دارند.
به گزارش «زیسان»، حافظ‌خوانی در مراسم‌های مختلف همانند لحظه سال تحویل و شب یلدا، بخشی از فرهنگ و سنت دیرینه جامعه ایرانی است. در کنار خواندن غزلیات، گرفتن فال حافظ نیز یک رسم همیشگی برای ایرانیان است.
این باور قدیمی در میان ایرانیان وجود دارد که حضرت حافظ داننده عالم نهان و غیب است و در لحظات مختلف با رجوع فال حافظ می‌توان تصمیم درست را گرفت. فال یک‌شنبه ۹ اردیبهشت به تفال حافظ بدین گونه است:
ما بدین در نه پِیِ حشمت و جاه آمده‌ایم
از بد حادثه این جا به پناه آمده‌ایم
رهروِ منزلِ عشقیم و ز سرحدِّ عَدَم
تا به اقلیمِ وجود این همه راه آمده‌ایم
سبزهٔ خطِّ تو دیدیم و ز بُستانِ بهشت
به طلبکاریِ این مهرگیاه آمده‌ایم
با چُنین گنج که شد خازنِ او روحِ امین
به گدایی به درِ خانهٔ شاه آمده‌ایم
لنگرِ حِلمِ تو‌ای کِشتیِ توفیق کجاست؟
که در این بحرِ کَرَم غرقِ گناه آمده‌ایم
آبرو می‌رود‌ای ابرِ خطاپوش ببار
که به دیوانِ عمل نامه سیاه آمده‌ایم
حافظ این خرقهٔ پشمینه بینداز که ما
از پِیِ قافله با آتشِ آه آمده‌ایم
تعبیر و تفسیر غزلچرخ روزگار راه زندگی‌ات را عوض کرده است و باعث شده طعم یأس و ناامیدی را بچشی. اما در همه حال از یاد خدا غافل نشده‌ای. اکنون نیز دست به دعا بردار تا خداوند یاری‌ات کند. به زودی به برکت قرآن کرم و بخشش خدا شامل حالت می‌شود. صبر کن و ببین چگونه آبروی کسانی که می‌خواستند تو را گناهکار جلوه دهند می‌رود و همه چیز روشن می‌شود. مگذار ظواهر تو را فریب دهند و عاقلانه و دور از احساسات تصمیم بگیر.
tags # فال حافظ ، فال سایر اخبار
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»